Człowiek od zarania dziejów ozdabiał swoje ciało. Częściowo wynikało to z chęci otaczania się ładnymi przedmiotami, częściowo zaś w grę wchodziła symbolika. Najlepszym przykładem jest tu korona albo diadem, będące symbolem władzy królewskiej.
Jednak zanim pojawił się król i jego korona, za elegancką biżuterię uchodziły kości i zęby zwierząt, muszle oraz kamienie. Ludzie pierwotni szlifowali je i rzeźbili tak, aby nadać im niepowtarzalne i piękne kształty. Wśród ludów żyjących w grupach plemiennych ozdoby z piór, kości, kamieni lub muszli często określały, kto jest szamanem, kto wodzem, a kto wojownikiem.
Z czasem pojawiły się miedź i żelazo, które szybko wyparły poprzednie surowce. Powstawały coraz piękniejsze wzory, ponieważ nowe surowce łatwiej było obrabiać. Najstarsze złote i srebrne ozdoby liczą sobie 6 tys. lat. Wykorzystywano je w obrządkach religijnych, magii, oraz były najlepszym miernikiem zamożności.
W starożytnym Egipcie największą karierę zrobiły amulety, mające za zadanie chronić przed nieszczęściami i chorobami. Najpopularniejszymi ozdobami były noszone na rękach i nogach bransoletki i przesadnie szerokie naszyjniki. Ubodzy nosili biżuterię zrobioną z fajansu, szkła. Wracając zaś do korony, władcy starożytnego Egiptu poza nią nosili też tzw. napierśniki. W podobnym okresie w Grecji i Rzymie członkowie bogatych rodów nosili złote kolczyki, aby odróżnić się od mniej zamożnych członków społeczeństwa. Pewien rodzaj pierścieni i sygnetów symbolizował także władze kościelne (biskupów, kardynałów, papieży).
Potem nowością stały się ozdoby ze złoconego brązu. Naszyjniki kształtem przypominały amforki i głowy zwierząt, natomiast bransoletki- węża. Dopiero po pewnym czasie zaczęto dodawać do biżuterii kamienie szlachetne, które stanowiły podstawę w tworzeniu biżuterii rzymskiej. To właśnie w starożytnym Rzymie mają swój początek diamenty. Bardzo popularne były również szmaragdy. Ozdoby ze złota nosili jedynie wysoko postawieni urzędnicy państwowi, reszta musiała się zadowolić pierścieniami z żelaza.
Średniowiecze całą wartość biżuterii skierowało na znaczenie religijne. Charakterystyczne pierścienie, z załączonym niebieskim szafirem, były przeznaczone jedynie dla kardynałów i biskupów, gdyż kolor kamienia wskazywał na skierowanie umysłu i pragnień w kierunku nieba. Złoto przeznaczone było dla władców, gdyż świadczyło o roztropności, mądrości i jasnym umyśle monarchy.
Zdecydowany rozwój złotnictwa, z uwagi na spopularyzowanie wzorników, nastąpił między XVI a XVII w. W tym okresie diament stał się niekwestionowanym królem klejnotów. Dla mężczyzn najważniejszymi i w zasadzie jedynymi ozdobami stały się ordery i odznaczenia. Naszyjniki, pierścionki , bransoletki i kolczyki stały się domeną pań. Wiek XIX odznaczył się wprowadzeniem kompletów biżuterii na które składały się kolczyki, diadem, broszka, bransolety i naszyjnik. Z kolei w XX wieku platyna stała się najcenniejszym surowcem z którego wykonywano biżuterię. Jej wielkim atutem jest kolor, doskonale pasujący do diamentów.
Kiedyś w Europie symbolem były także sygnety z herbem rodu lub jego monogramem, używane jako pieczęci. Dzisiaj biżuteria też ma znaczenie symboliczne, przykładem może być noszony na serdecznym palcu pierścionek zaręczynowy lub obrączka. W Indiach natomiast kobiety zamężne noszą specjalny rodzaj bransoletek.
Jednak rola biżuterii nie ogranicza się tylko do funkcji ozdobnej bądź symbolicznej. Niektóre plemiona do dziś wykorzystują ją do zmiany wyglądu ciała. Tak jest na przykład wśród kobiet z plemienia nazwanego „Wioską kobiet – żyraf”, w którym kobiece szyje zdobią obręcze. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że obręcze te mają za zadanie jak najbardziej wydłużyć szyję. Pierwsze obręcze zakłada się już małym dziewczynkom. Potem stopniowo dodaje kolejne, aż szyja zostaje wydłużona do nienaturalnych wręcz rozmiarów. Gdyby takiej kobiecie zdjąć te „ozdoby”, zwyczajnie umarłaby. Podobnie wśród afrykańskich plemion można spotkać osoby z dyskami włożonymi w dolną wargę lub ogromnymi dziurami w uszach. Akurat ostatni przykład jest obecnie modny i spotykany także w innych częściach świata, choć w znacznie mniejszym stopniu (tzw. tunele w uszach).
Następną funkcją biżuterii jest oznaka przynależności do danej grupy społecznej lub subkultury. Na przykład moda na noszenie kolczyków przez mężczyzn zaczęła się od grupy amerykańskich homoseksualistów, dla których był to znak rozpoznawczy.
Biżuteria pełni też stricte użytkową funkcję. Dotyczy ona zegarków na ozdobnych bransoletach lub w formie pierścionka czy obecnie rzadko spotykanych zegarków kieszonkowych. W XIX i XX wieku bardzo popularne były także medaliony, w których znajdowały się miniaturowe portrety lub fotografie.
Biżuteria pełni jeszcze jedną, bardzo ważną funkcję. Jest dobrą inwestycją. Jak wiadomo, kiedy rynki walut przechodzą kryzys, złoto zawsze jest w cenie. Podobnie jest z zabytkową biżuterią: im starsza tym cenniejsza. Jeżeli zaś przez złe warunki przechowywania nie może odzyskać blasku sprzed setek lat to z całą pewnością będzie cenionym eksponatem muzealnym.
Opracowała: Katarzyna Stępień
Źródła: www.sebzda.pl, http://bizuteria.berd.pl
Fot. traveller.pl
|
|
