Perły stanowią doskonały temat malarski, dlatego pojawiają się w wielu dziełach. Szczególnie upodobał je sobie holenderski malarz Jan Vermeer. Malował on przede wszystkim sceny rodzajowe, mistrzowsko wykorzystując grę świateł. Na początku swojej kariery stworzył także dwa płótna historyczne. W dorobku malarza dominują przedstawienia kobiet we wnętrzach mieszkalnych, zajętych m.in. muzyką, lekturą listu czy rozmową. W wielu obrazach badacze doszukują się ukrytych alegorii lub symbolicznych przesłań.
Znalazłam trzy obrazy tego malarza, w których wykorzystał on perły. Pierwszy z nich, pod tytułem Ważąca perły, znajduje się w National Gallery of Art w Waszyngtonie.
Scena namalowana na obrazie rozgrywa się we wnętrzu, w którym przy stole stoi kobieta. Być może jest brzemienna, ale możliwe, że tylko nosi ona modny wówczas typ ubioru. Z lewej strony z okna pada przytłumione przez żółtą kotarę światło. Oświetlona jest głównie kobieta, zaś pozostała część obrazu pozostaje w mroku. Na stole znajdują się różne pudełka i sznury pereł, na szarawej ścianie zawieszony jest obraz, a naprzeciw kobiety – lustro.
Kobieta w prawej ręce trzyma wagę, lewą opiera lekko na stole. Szalki wagi są idealnie zrównoważone.
Obraz ten bywa interpretowany w różny sposób. Możliwe, że nie jest tylko zwykłą sceną rodzajową, ale zawoalowaną alegorią. Wskazuje na to na przykład Sąd Ostateczny, zawieszony za plecami kobiety. Dlatego scenę można odczytywać w dwóch wymiarach: wiecznym, gdzie Chrystus ocenia i sądzi ludzkie czyny, waży dobro i zło oraz ziemskim, gdzie ważone są perły, symbol marności (vanitas) i pychy. Niektórzy badacze wskazywali nawet na analogie między ważącą a Maryją.
Przyjęło się sądzić, iż kobieta waży perły, jednak badanie pod mikroskopem ujawniło, ze szalki wagi są puste. Arthur K. Wheelock, badacz twórczości Vermeera, zasugerował, że kobieta nie waży kosztowności, lecz własne czyny, a zgodnie z głównym przesłaniem dzieła człowiek w swoim życiu powinien kierować się umiarem i wyważonym sądem.
Motyw kobiety z wagą pojawiał się już wcześniej w sztuce holenderskiej – podejmowany był on kilkakrotnie przez Leonaerta Bramera, a także przez Pietera de Hoocha (Ważąca złoto, ok. 1664). Ani obraz Ważąca perły Vermeera, ani Ważąca złoto Hoocha, nie jest datowana, niemniej jednak Albert Blankert przypuszcza, że to Vermeer swój obraz zainspirował dziełem Hoocha.
Kolejnym obrazem jest Dziewczyna z perłą, inaczej zwana Dziewczyną w perłowych kolczykach. Jest on uznawany za jeden z najwybitniejszych przykładów XVII-wiecznego malarstwa. Znajduje się obecnie w muzeum Mauritshuis w Hadze. Często bywa nazywany "Mona Lisą północy" lub "Holenderską Mona Lisą".
Dzieło jest sygnowane IVMeer, jednak nie jest znana dokładna data jego powstania. Nie wiemy też na pewno, czy powstał na zamówienie, a jeśli nawet, to kto był zleceniodawcą. Obraz ten, jako jeden z niewielu w dorobku malarza, pozbawiony jest akcji i wydaje się być tylko portretem.
Dzieło miało wielu właścicieli. W 1903 roku A. A. Tombe przekazał go muzeum Mauritshuis, gdzie jest do dziś.
W 1937 roku bardzo podobne dzieło zostało przekazane przez jednego z kolekcjonerów do National Gallery of Art w Waszyngtonie, zakłada się jednak, że jest to dwudziestowieczny falsyfikat.
Nie znamy tożsamości przedstawionej na obrazie dziewczyny. Możliwe, że była to córka malarza, Maria. Sprawia ona wrażenie, jakby nagle odwróciła się na dźwięk znajomego głosu, jej sylwetka zaś wyraźnie odcina się od czarnego tła. Kolory jej stroju kontrastują z czernią. Najważniejszym dla nas elementem jest kolczyk z perłą w kształcie łezki, zawieszony w uchu dziewczyny.
Obraz ten stanowił inspirację do powstania powieści historycznej (1999) o takim samym tytule autorstwa Tracy Chevalier.
W 2003 roku brytyjski reżyser, Peter Webber, nakręcił film pod tytułem Dziewczyna z perłą, którego kanwą były okoliczności powstania obrazu. W rolę tytułowej dziewczyny z perłą wciela się Scarlett Johansson.
Jest jeszcze jeden obraz tego malarza, traktujący o perłach. Mowa o Sznurze pereł, zwanym też Naszyjnikiem pereł, lub Kobieta z naszyjnikiem pereł.
Obraz pojawia się w spisie kolekcji Jacobusa Dissiusa, która została sprzedana 16 maja 1696 w Amsterdamie. W zachowanym spisie tych dzieł płótno zostało opisane jako przymierzająca perły. Wiele razy zmieniał właścicieli, a obecnie znajduje się w berlińskim Staatliche Museen.
Na obrazie widzimy młodą kobietę, przedstawioną z profilu, ubraną w żółty kubraczek z gronostajem. Trzyma ona za końce wstążki od perłowego naszyjnika. Wygląda, jakby zastygła w pół gestu przed lustrem, zawieszonym na ścianie w pobliżu okna. Między nią a ścianą ustawiony jest stół z dwoma krzesłami, na którego blacie leży bilecik wskazujący, że kobieta szykuje się dla ukochanego.
Badacze uważają, że tematem tego obrazu jest próżność i marność, konflikt między cnotą a przywarą.
Jak widać malarz wydobywał z pereł ludzkie wady i w dość sprytny sposób ukrywał je na swoich obrazach.
Opracowała:Katarzyna Stępień
Źródła: Wikiepedia
