Wiele opali, podobnie jak i innych kamieni szlachetnych, z racji swojej unikatowości, nadzwyczaj dużych wymiarów, siły opalizacji czy legend związanych z ich historią, otrzymało własne imiona. Zacznijmy jednak od początku.
Opal jest mineraloidem zaliczanym do krzemianów. Jego nazwa pochodzi o sanskryckiego upala, co oznacza drogi lub szlachetny kamień. Może też wywodzić się od greckiego słowa opallios, oznaczającego zmianę barwy. Tak czy inaczej opal jest oficjalnym kamieniem szlachetnym Australii.
Występuje w groniastych, kulistych lub nerkowatych skupieniach, tworzy też naskorupienia, żyłki, inkrustacje, konkrecje i szkielety przestrzenne, tzw. opoki. Opal jest najbardziej znanym naturalnym kryształem fotonicznym. Niektóre odmiany wykazują charakterystyczne zjawiska optyczne: opalizację, opalescencję, efekt kociego oka, asteryzm. Ze względu na obecność lub brak efektów optycznych opale dzielimy na: opale szlachetne i opale zwyczajne.
Posiada wielość barw i odmian, jednak w jubilerstwie największym powodzeniem cieszy się opal szlachetny.
Opale powstają w wyniku działalności wody w skorupie ziemskiej. Są produktem procesów hydrotermalnych niskich temperatur, metasomatycznych i wietrzeniowych. Spotykamy go w skałach magmowych oraz w skałach osadowych, a także w osadach gejzerów i gorących źródeł.
Opale mleczne i czarne występują obecnie w Australii, gdzie znajdują się pokaźne złoża, a także w Brazylii. Z kolei w Meksyku znajdziemy mnóstwo opali ognistych.
W Polsce też można znaleźć opale, ale niestety tylko nieszlachetne. Głównym ich skupiskiem jest Dolny Śląsk, ale pojawiają się także w Karpatach fliszowych i w szczelinach serpentynitów w Bystrzycy Górnej.
Opale są cenione i poszukiwane przez kolekcjonerów, ponieważ:
-
używany do wyrobu drogocennej biżuterii;
-
opal szlachetny należy do najcenniejszych, najdroższych kamieni szlachetnych.
Wartość kamieni zależy oczywiście od ich wielkości, atrakcyjności zabarwienia lub wzoru barwnego, oraz tzw. gry barw (opalescencji). Defekt, który powoduje opalizację polega tak naprawdę na zjawisku załamania, rozszczepienia i odbicia światła na małych kulkach krzemionki, które znajdują się wewnątrz mineraloidu. Koniecznym warunkiem do wywołania takiego efektu jest obecność „uporządkowanych” struktur trójwymiarowych (rodziny równoległych płaszczyzn), zaś intensywną grę barw warunkuje najgęstsze ułożenie elementów tworzących owe płaszczyzny odbłysku.
Wadą opali jest ich duża wrażliwość na zmiany temperatury oraz postępujący stale proces dehydratacji, który może spowodować pękanie kamieni.
Opale szlachetne odkryto późno, w starożytnej Grecji, za czasów Arystotelesa, jeszcze ich nie znano. Wzmianki o jubilerskich opalach pojawiły się dopiero pod koniec istnienia starożytnej Grecji. Jednakże kamień ten był dobrze znany Rzymianom, którzy importowali go z Indii, a możliwe, że także z rejonu Dacji – dzisiejszej Rumunii.
Od XI wieku działały kopalnie wyjątkowej klasy opali szlachetnych na terenie ówczesnych Węgier, a dzisiejszej Słowacji. Kopalnie te istniały bardzo długo, bo aż do 1920 roku, a wiele opali węgierskich zostało włączonych w skład klejnotów cesarskich rodziny Habsburgów. Precjoza te do dziś przechowuje się do dziś w Wiedniu. Dopiero po wyczerpaniu się złóż indyjskich i węgierskich odkryto nowe wielkie złoża w Meksyku i Australii, ale eksploatację złóż w obu tych krajach rozpoczęto dopiero pod koniec lat 70. XIX wieku.
Ze względu na dominującą barwę efektu opalizacji wyróżnia się następujące typy opali:
1. Mleczny (lechosos) – nazwa odnosi się wyłącznie do opali o dominującej białej do lekko szarej grze barw;
2. Niebieski (blue) – obejmuje wszystkie opale szlachetne o dominującej barwie efektu niebieskiej lub fioletowej; używany zwykle w połączeniu z nazwą typu rysunku wzoru, np. niebieski opal arlekinowy, niebieski opal iskrowy lub niebieski opal płomieniowy itp.;
3. Ognisty (fiery) – nazwa odnosi się do opali wykazujących czerwoną grę barw: używana z nazwą dowolnego rysunku wzoru;
4. Pawiowy (peacock) – nazwa obejmuje opale szlachetne wykazujące efekt opalizacji będący kombinacją niebieskiej, zielonej i purpurowej gry barw (upierzenie pawia); używana w połączeniu z nazwą dowolnego typu rysunku wzoru, np. pawiowy opal arlekinowy, pawiowy opal iskrowy itp.;
5. Zielony (green) – nazwa ta określa wszystkie opale szlachetne o dominującej zielonej barwie efektu opalizacji, np. zielony opal arlekinowy, zielony opal wędrujący błysk itp.;
6. Złoty (golden) – termin ten odnosi się do opali o dominującej barwie efektu opalizacji żółtej do pomarańczowej lub opali o żółtej barwie własnej; używany zwykle w połączeniu z nazwą typu rysunku wzoru.
7. Różowy (pink) – nazwa ta odnosi się do opali o dominującej barwie efektu różowego. Jeden z najdroższych i najbardziej poszukiwanych opali.
Dziś za najcenniejsze i najbardziej poszukiwane uznaje się powszechnie opale czarne, ponieważ ciemne tło najlepiej uwidocznia barwne refleksy świetlne. Czy słyszeliście kiedyś historie najbardziej znanych opali? Jeśli nie – zapraszamy do przeczytania kolejnej części Świata Opali.
ks
Źródło: wiki
Fot. wikipedia.org
