Wszyscy zachwycamy się diamentami, szmaragdami czy rubinami, a zapominamy, że istnieją jeszcze inne, równie piękne skały i minerały, które także wykorzystuje się w jubilerstwie. Chcemy dziś wspomnieć o nefrycie i jadeicie.
Nefryt jest skałą metamorficzną, utworzoną w wyniku wielu skomplikowanych procesów metasomatycznych oraz związanych z tektoniką uskokową i działalnością ciśnień kierunkowych tzw. stressu. Powszechnie znany jako kamień jubilersko – ozdobny, ma także zdrowotne właściwości. Jak wiele kamieni szlachetnych, nefryt posiada niezwykłą moc uzdrawiania ciała, dzięki czemu zyskał przydomek – kamień życia. Ale po kolei.
Nazwa nefryt pochodzi od greckiego słowa nephros oznaczającego nerkę. Skała wg starożytnych wierzeń miała właściwości lecznicze w schorzeniach nerek.
Barwa nefrytów jest dość zróżnicowana – biała (nefryty tremolitowe powiązane z dolomitami) powstaje w skutej całkowitego wypłukania żelaza: jasno- do średnio zielona (również nefryty tremolitowe, ale powiązane z serpentynitami), gdzie barwa pochodzi od chromu Cr3+, który spełnia rolę chromatofora: ciemnozielona do czarnej (nefryty znacznie bogatsze w człon ferroaktynolitowy, również genetycznie związane z serpentynitami), barwa pochodzi od żelaza Fe2+ oraz od licznych inkluzji np. grafitu. Znacznie rzadziej spotykana jest barwa brunatna lub czerwona. Powstaje ona w nefrytach aktynolitowych lub ferroaktynolitowych poprzez ustalenie żelaza w wyniku wietrzenia podczas gdy nefryt zostaje zdeponowany w okruchowych złożach polodowcowych lub rzecznych.
Cechą charakterystyczną nefrytu jest jego tekstura, która w niektórych przypadkach może być mylonityczna lub afanitowa. Badania mikroskopowe ujawniają budowę, która polega na przerastaniu się wzajemnym mikrowłókien aktynolitu na dwa sposoby – poprzeczny i podłużny.
Jako minerały akcesoryczne występują również spinele, takie jak magnetyt i chromit (najczęściej jako picotyt) oraz diopsyd, grossular, grafit, apatyt, rutyl, wezuwian, datolit, prehnit, piryt, talk, tytanit i bardzo ważne minerały serpentynowe jak antygoryt, chryzotyl i lizardyt. Struktura nefrytu jest jego najbardziej charakterystyczną oraz odróżniającą go od innych skał jak tremolityty i aktyolityty. Nefryt jest utworzony z mikro włókien tremolitu lub aktynolitu o długości 0,05 mm długości i około 0,002 mm średnicy (wartości uśrednione). Włókna są spilśnione tworząc masywna zbitą i bezładną teksturę – jest to powód niezwykłej wytrzymałości nefrytu na uderzenia. Kryształy mogą tworzyć teksturę pseudokierunkową nazywana wtedy mylonityczną, lub bezładną gdzie włókna są poprzerastane nawzajem poprzecznie. Zdjęcia robione na mikroskopie elektronowym (TEM) lub skaningowym pokazują podobieństwo do azbestu, a wręcz w niektórych przypadkach sugerują pseudomorfozy po minerałach azbestowych jak chryzotyl czy antygoryt. Charakterystyczny jest także przełam "pseudomuszlowy" nefrytu z częstymi mniejszymi odspojeniami w formie łusek. W formie surowej, nie oszlifowanej jest matowy lub pośredni między matowym lub tłustym. Niektóre gatunki odznaczają się plamistością spowodowaną większymi przerostami np. chromitu lub magnetytu. Ma chropowatą powierzchnię.
Hipotez dotyczących genezy nefrytu jest wiele. Każde złoże nefrytu ma swój odmienny mechanizm petrogenezy. Ogólnie nefryty powstają w wyniku metasomatozy kontaktowej spowodowanej intruzją skały magmowej w dolomity, marmury dolomitowe lub serpentynity. Intruzje najlepiej opisanych złóż są intruzjami przeważnie granitoidowymi – granodioryty, dioryty kwarcowe i plagiogranity (trondhejmity), oraz intruzjami skał zasadowych, jak gabra. Główne spekulacje odnośnie nefrytyzacji dotyczą powiązania tego procesu z serpentynityzacją i rodingityzacją. Ogólnie nefrytyzacja zachodzi przy stosunkowo niskotemperaturowej metasomatozie, lecz przy wyższych ciśnieniach generowanych tektoniką uskokową (HP/LT).
Występowanie nefrytu jest dość rzadkim zjawiskiem petrologicznym na powierzchni Ziemi. Mimo to, jest on powszechniejszym żadem niż jadeit, przez co jest mniej cenny, ale za to znalazł szersze zastosowanie. Obecnie naliczono około 50 złóż nefrytu. Do najważniejszych należą:
W Polsce – na Dolnym Śląsku: Jordanów Śląski, Strzeblów i Tąpadła oraz okolice Złotego Stoku – Góry Złote – główne + semi-nefryt. Na świecie – Kolumbia Brytyjska – Kanada; Sajan Wschodni – Rosja; Cowell – Australia; Góry Kunlun, Sinciang – Chiny; Westland, Otago, Moody Creek – Nowa Zelandia; północny Tajwan; Wyoming – USA; Apeniny – północne Włochy.
Ten piękny, zielonkawy kamień uważany był dawniej za amulet wzmagający siły życiowe i chroniący od wszelkich chorób. Jednak więcej na ten temat przeczytacie w kolejnym artykule o nefrycie.
Źródła:Wikipedia bodyhelp.pl terapia-kregoslupa.waw.pl/
Fot. kadoro.pl
